Alles wat je moet weten over slaapapneu: symptomen, gevaren en behandelingen

Snurken lijkt vaak onschuldig. Misschien lacht je partner ermee of gebruikt hij of zij oordopjes om te kunnen slapen. Maar wat als dat snurken gepaard gaat met ademstops? Wat als je elke ochtend uitgeput wakker wordt, ondanks voldoende uren slaap? Dan is het tijd om aan de alarmbel te trekken. Slaapapneu is een chronische aandoening die niet alleen je nachtrust verstoort, maar ook op termijn ernstige schade kan aanrichten aan je hart, hersenen en dagelijks functioneren.

Wat is slaapapneu?

Slaapapneu is een slaapstoornis waarbij de ademhaling tijdens de slaap herhaaldelijk stopt of sterk vermindert. Het lichaam krijgt dan te weinig zuurstof, waardoor het telkens een alarmreactie uitstuurt. Deze reacties zorgen ervoor dat je oppervlakkiger slaapt of zelfs even wakker wordt, zonder dat je je daarvan bewust bent. De meest voorkomende vorm is obstructieve slaapapneu (OSA), waarbij de spieren in de keel tijdelijk verslappen en zo de luchtweg blokkeren. Een minder frequente, maar wel ernstigere variant is centrale slaapapneu, waarbij het ademhalingssignaal vanuit de hersenen tijdelijk wegvalt. Tot slot bestaat er ook een combinatie van beide vormen.

Hoewel slaapapneu vaak geassocieerd wordt met luid snurken, is dat niet altijd het geval. Sommige mensen hebben slaapapneu zonder snurken, wat de diagnose moeilijker maakt. Bij vrouwen verloopt de aandoening vaak anders: zij rapporteren minder klassieke symptomen zoals snurken, maar ervaren vooral slapeloosheid, prikkelbaarheid, angst of somberheid. Uit verschillende slaapapneu-ervaringen bij vrouwen blijkt dat hun klachten vaak laattijdig of verkeerd worden geïnterpreteerd, wat tot onnodige vertraging van de diagnose leidt.

Hoe herken je slaapapneu?

De klachten bij slaapapneu komen zowel 's nachts als overdag voor. 's Nachts kan de ademhaling tot tientallen keren per uur stoppen, waardoor de slaap verstoord raakt. Veel patiënten worden ’s nachts wakker met het gevoel dat ze stikken, ze merken dat ze zweten, rusteloos bewegen of voelen dat hun hartslag plots versnelt. 

Overdag uit slaapapneu zich in vermoeidheid, slaperigheid, prikkelbaarheid en geheugenproblemen. Mensen met apneu vallen soms ongewild in slaap tijdens vergaderingen, op het werk of zelfs achter het stuur. De impact op de levenskwaliteit is aanzienlijk: concentreren wordt moeilijk, emoties zijn moeilijk te reguleren en dagelijkse activiteiten vragen meer energie dan normaal. Hoofdpijn bij het ontwaken, een droge mond of keelpijn zijn ook veelvoorkomende klachten. Bij sommige mensen lijkt slaapapneu sterk op een depressie of burn-out, waardoor het risico op misdiagnose groot is. Zelfs bij lichte slaapapneu kan er al blijvende schade optreden.

Is slaapapneu gevaarlijk?

Ja. Onbehandelde slaapapneu verhoogt het risico op een reeks ernstige aandoeningen. De voortdurende zuurstoftekorten en het telkens wakker schrikken, belasten het hart en de bloeddrukregulatie. Hierdoor neemt de kans op een hartinfarct, beroerte of hartritmestoornissen aanzienlijk toe. Ook diabetes type 2 komt vaker voor bij mensen met apneu, net als depressie, angststoornissen en cognitieve achteruitgang. Niet te onderschatten is ook de verhoogde kans op verkeersongevallen en werkongevallen. Bovendien is er een verband met verhoogde mortaliteit bij wie jarenlang onbehandeld blijft.

Diagnose: hoe weet je of je slaapapneu hebt?

Wanneer deze klachten je bekend voorkomen, is het belangrijk om via je huisarts een slaaponderzoek aan te vragen. In een ziekenhuis of slaapkliniek wordt dan een polysomnografie uitgevoerd, waarbij men onder meer je ademhaling, hartritme, zuurstofsaturatie en hersenactiviteit meet tijdens de slaap. Een alternatieve optie is een slaaponderzoek thuis, waarbij een draagbaar toestel bij je thuis afgeleverd wordt. Dat is voor sommige mensen comfortabeler en biedt ook betrouwbare resultaten, zeker wanneer de symptomen duidelijk aanwezig zijn. Via de mutualiteit krijg je soms een terugbetaling van je slaaponderzoek. Vraag dit dus zeker eens na.

Er bestaan ook digitale screeningsmogelijkheden (slaapapneu test app, een slaapapneu test horloge of een gratis slaapapneutest online), maar deze zijn indicatief en vervangen een medische evaluatie niet.

Behandeling: wat zijn de mogelijkheden?

De meest gebruikte behandeling bij matige tot ernstige obstructieve slaapapneu is het gebruik van een CPAP-toestel. Dit apparaat blaast via een masker lucht met lichte druk naar binnen, zodat de luchtwegen open blijven. Het resultaat is vaak spectaculair: mensen die jarenlang uitgeput waren, ervaren opnieuw diepe, verkwikkende slaap en functioneren overdag stukken beter.

Er zijn verschillende opties voor het verkrijgen van een toestel. Je kan een CPAP-toestel kopen, nieuw of tweedehands, via erkende leveranciers in België. Een andere mogelijkheid is om een CPAP toestel te huren via CM, Solidaris of De VoorZorg. Meestal voorziet de mutualiteit een tussenkomst in de kosten.

Het beste apneu-apparaat hangt af van persoonlijke voorkeur en medische nood. Merken zoals ResMed bieden innovatieve modellen die stiller zijn en zich automatisch aanpassen aan het ademhalingspatroon. Sommige patiënten rapporteren wel een gewichtstoename door CPAP, wat doorgaans te maken heeft met verbeterde eetlust en meer energie na het herstellen van het chronisch slaaptekort.

Voor wie niet goed overweg kan met CPAP, bestaan er alternatieven. Een veelgebruikte optie bij milde slaapapneu is een bitje, ook wel een mandibulair repositieapparaat genoemd, dat de onderkaak lichtjes naar voren duwt en zo de luchtweg openhoudt. Bij structurele keelproblemen kan een operatie overwogen worden. Sommige mensen kiezen voor een operatie tegen snurken, zoals een uvulopalatoplastiek, waarbij het zachte gehemelte wordt ingekort.

Let wel: de operatiekosten kunnen oplopen en worden niet altijd volledig terugbetaald. Vraag bij je mutualiteit of je operatie vergoed wordt.

Een veelbelovende innovatie is de tongzenuwstimulatie, waarbij een klein implantaat onder de huid geplaatst wordt. Dit stimuleert tijdens het slapen de spier die de tong op zijn plaats houdt, zodat de luchtweg niet dichtklapt.

Bij centrale slaapapneu, waarbij het ademhalingssignaal ontbreekt, wordt soms medicatie ingezet, bijvoorbeeld zuurstofstimulerende middelen of slaapmiddelen die het ademhalingscentrum beïnvloeden. Medicatie voor slaapapneu wordt enkel voorgeschreven onder strikt toezicht.

De impact op je leven

Slaapapneu beperkt zich niet tot de slaapkamer. Chronische vermoeidheid maakt mensen kwetsbaarder voor ongevallen, fouten op het werk en relationele spanningen. In ernstige gevallen worden patiënten zelfs arbeidsongeschikt door slaapapneu. De aandoening heeft ook een duidelijke link met de overgang, waarbij hormonale veranderingen het risico bij vrouwen verhogen. Daarnaast zijn erfelijke factoren, schildklierproblemen en overgewicht vaak onderliggende oorzaken. Psychologisch kunnen angst en depressie versterken door het constante gevoel van uitputting.